Willem met de Waterpomptang
‘Hoogbegaafd’; ik heb het er niet zo op. Op het woord dan. Het geeft mijns inziens een verkeerd of onvolledig beeld van de inhoud. Er gaat doorgaans een wereld schuil achter dat ene woord, waar je als leek nauwelijks weet van hebt.
Alvorens ik mijn bezwaren tegen de benaming uit de doeken doe, of me misschien zelfs durf te wagen aan passende alternatieven, is het interessant om Meneer van Dale erbij te halen. Wat zegt het Groot woordenboek van de Nederlandse taal eigenlijk over de term?
hoog·be·gaafd (bijvoeglijk naamwoord)
1 uitzonderlijk intelligent
Grappig genoeg komt deze zeer beknopte uitleg overeen met wat het begrip tot een jaar of vijf geleden bij mij opriep. Hoogbegaafden zag ik voor me als mega-slimme studiebollen, verworden tot een wandelende encyclopedie, die in mijn ogen van vooral saaie onderwerpen de hoed en de rand zouden weten. Autodidactisch. Succesvol. En overtuigd van eigen kunnen. Pas toen ik me ging verdiepen in het onderwerp begon ik te begrijpen dat hoogbegaafdheid een samenkomst van meerdere factoren is.
Voorspoed en succes
Naast een hoog IQ spelen een creatief brein en motivatie een minstens net zo grote rol van betekenis. Daar waar deze drie eigenschappen elkaar overlappen, ontstaat onder invloed van omstandigheden als school, vrienden en gezin een interessant stuk in het geheel: het potentieel.
Wat de uitdrukking ‘hoogbegaafd’ in negatieve zin bij mij oproept is iets verhevens. Suggererend dat een persoon die hoogbegaafd is ‘beter’ zou zijn dan iemand die normaal begaafd of, laat staan, laagbegaafd is. Niet alleen de hautaine klank, ook de ogenschijnlijke voorspoed die van het woord uitgaat roept weerstand in mij op. Alsof succes bij hoogbegaafdheid gegarandeerd is? Terwijl een beetje onderzoek vaak het jammerlijke tegendeel uitwijst… Dat hb als bijkomstigheid heeft vaak hand in hand te gaan met hooggevoeligheid maakt
de keuze naar een allesomvattende term nog lastiger.
Welke omschrijving is wel gepast voor deze ‘aandoening’, die soms als last ervaren wordt, maar evenzo prachtige kanten in zich heeft?
Wat dekt de lading en neutraliseert de verwachtingen?
Gereedschapskist
Het boek ‘Hoogbegaafd, nou èn?’ is geschreven om hoogbegaafde kinderen meer zelfinzicht te geven en legt hb uit op een manier waarbij de beeldspraak treft: Je hoofd is als een gereedschapskist. De één wordt met veel gereedschap op stap gestuurd, de ander met betrekkelijk minder. De specifieke en zeldzame tangetjes die jij (extra) mee draagt kunnen van grote waarde worden, mits je uitgelegd of voorgedaan krijgt hoe ze te gebruiken, anders werken ze alleen maar als ballast gedurende je tocht. Zoekend naar een ander woord voor ‘hoogbegaafd’ blijf ik cirkelen rondom termen als ‘potentie’, ‘zware munitie’, ‘groot bereik’ en ‘verpakt talent’.
In elk geval wil ik uitdragen dat de gaven waarmee je geboren bent, niet zonder meer altijd als gave voelen. Het is de kunst om eerst je speciale werktuigen op te merken in je toolbox en er vervolgens behendig mee te leren werken.
Goed gevulde gereedschapskist; zoiets dan maar? Dat klinkt niet onaardig. Daar houd ik het voor nu op. Al ben ik eigenlijk ook benieuwd hoe jij het noemt!?
(kijk voor meer boeken over hoogbegaafdheid op onze boekenplank)
